Om effectieve grensoverschrijdende samenwerking tot stand te brengen moeten er verbindingen worden gelegd tussen de verschillende kanten van de grenzen. Hoe kun je die verbindingen het beste opbouwen? Leo Santbergen, senior beleidsadviseur bij waterschap Brabantse Delta, deelt de ervaringen van zijn Nederlandse team in het versterken van de relaties met hun Vlaamse tegenhangers.

Leo werkt al meer dan tien jaar samen met watermanagementcollega's uit Vlaanderen. Toen hij bij het regionale waterschap kwam, merkte hij dat collega's nauwelijks samenwerkten met Vlaamse collega's en zich in plaats daarvan richtten op Nederlandse partners. "De grens tussen België en Nederland functioneerde als een mentale, culturele en institutionele barrière." Leo gaat in op de stappen die ze ondernamen om die onzichtbare barrière te doorbreken en grensoverschrijdende samenwerking te stimuleren: "Het eerste wat we hebben gedaan is investeren in het opbouwen van relaties met Vlaamse collega's en het stimuleren van mijn Nederlandse collega's om zelf contact op te nemen met onze Vlaamse buren. In het begin was ik de enige coördinator voor Nederlands-Vlaamse samenwerking, dus alle Nederlandse collega's kwamen naar mij toe met vragen voor de Vlamingen. We hebben meer dan 10 jaar geïnvesteerd in die contacten, dus nu zijn mensen van ons waterschap ook automatisch meer betrokken bij de Vlaamse partners."

De relatie voelde soms wat uit asymmetrisch, omdat de Nederlandse kant erg stroomafwaarts ligt, waardoor ze vaker om samenwerking met Vlaanderen vroegen dan hun Vlaamse collega's om samenwerking met de Nederlandse kant. Toen de bal aan het rollen ging, vonden beide partijen elkaar vaker. "In het Vlaamse deel van het Maasbekken vind je kleinere systemen en een sterke boerengemeenschap, waardoor politici voorzichtiger zijn om met de implementatie van beleid. Mede daardoor volgen de Vlamingen een meer pragmatische aanpak. Als er een mogelijkheid is voor een Europees project en subsidies, zijn ze eerder geneigd om met ons samen te werken. Door de jaren heen hebben we veel pilootprojecten en Europese projecten gehad, die zeer waardevol zijn omdat ze de Vlaamse partners (en onszelf ook) toelaten om meer mensen te betrekken bij grensoverschrijdend waterbeheer."

Leo ziet klimaatverandering en de gevolgen ervan als een groot gevaar, omdat het leidt tot frequentere overstromingen, droogtes en problemen met de waterkwaliteit. Hij noemt Spanje als voorbeeld waar de effecten op de waterkwaliteit al merkbaar zijn: "Als je thuis je kraan opendraait, verwacht je water van goede kwaliteit. In Spanje zijn er nu echter ernstigere drinkwaterproblemen. Onze situatie is misschien een beetje anders dan die van de Spanjaarden, omdat we een nettotoename van de gemiddelde jaarlijkse neerslag krijgen. We zijn echter nog steeds afhankelijk van een juiste verdeling over de tijd heen, en een verstandig waterbeheer - rekening houden met droogteperiodes en intensieve (lokale) regenbuien, om wat we nu krijgen (in natte winters) te kunnen gebruiken voor een mogelijk droge zomerperiode."

Momenteel volgt de samenwerking tussen beide zijden van de grens een pragmatische aanpak, die productief en effectief is geweest. Leo ziet mogelijkheden om de samenwerking te intensiveren: "Mijn wens voor de toekomst is dat we omgaan met grensoverschrijdende stroomgebieden alsof er geen grenzen zijn tussen België en Nederland, en dat we komen tot gedeelde best management practices voor de grensoverschrijdende stroomgebieden."

Leo is erg trots dat het regionale waterschap van de regio Noord-Brabant en Antwerpen is gekozen als pilotgebied. Hij ziet JCAR ATRACE als een goede eerste stap om in deze samenwerking te komen tot een op kennis gebaseerde aanpak om te zien hoe het stroomgebied reageert onder deze extreme omstandigheden. "De toegevoegde waarde van JCAR ATRACE in de ontwikkeling van stresstesten is dat investeren in deze tool ons zal helpen om een gedeelde kennisbasis te realiseren, die we nodig hebben om daarna tot een gedeeld stroomgebiedbeheer te komen." Hij gelooft dat gezamenlijk feitenonderzoek een geweldige manier is om de volgende stap te zetten. Door gezamenlijk feiten te verzamelen en goed te luisteren naar de behoeften van elk van de partners, kun je vertrouwen opbouwen en de pragmatische aanpak verruilen voor een meer programmatische aanpak. "JCAR ATRACE is een 'geschenk uit de hemel' als je kijkt naar klimaatverandering. Mensen realiseren zich steeds meer dat ze in hetzelfde stroomgebied leven en dat schoon water, voldoende water en een overvloed aan water alleen effectief kunnen worden beheerd door samen te werken."