In de kern gaan zowel de Benelux Waterdag als ons programma over samenwerking. Samenwerking die geografische, taal-, culturele en sectorale grenzen overstijgt, net als natuurrampen zelf. Bij JCAR ATRACE streven we ernaar de grensoverstijgende samenwerking op het gebied van overstromings- en droogtebeheer en onderzoek te verbeteren. Hoe? Door 9 van de beste onderzoeksinstituten met deze specifieke expertise uit België, Duitsland, Luxemburg en Nederland samen te brengen.

De Benelux Waterdag ondersteunde een van de doelstellingen van ons programma: het stimuleren van de uitwisseling van kennis en praktijk tussen onderzoekers, beleidsmakers en andere regionale actoren.

Belanghebbenden en academici uit de programmalanden en daarbuiten kwamen bijeen om hun expertise te delen. Ze konden luisteren naar sprekers als de Nederlandse minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers, de Vlaamse minister van Transport Lydia Peeters, de secretaris-generaal voor de Benelux Frans Weekers en vertegenwoordigers van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen.

Tijdens de dag werd de balans opgemaakt van de impact van extreme klimaatgebeurtenissen in de regio. De overstromingen die zich in 2021 in de Benelux en Duitsland voordeden, herinnerden ons er op ontnuchterende wijze aan dat extreme klimaatverschijnselen tot onvoorstelbare gevolgen kunnen leiden. De overstromingen veroorzaakten wijdverspreide schade aan huizen, bedrijven en infrastructuur en eisten veel levens.

De Benelux is door zijn laaggelegen geografie bijzonder kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. De afgelopen jaren is de frequentie van extreme weersomstandigheden zoals overstromingen, hittegolven en droogte toegenomen, met verwoestende gevolgen voor de bevolking en de economie. Buurlanden zoals Duitsland en Frankrijk worden ook steeds meer getroffen door extreme weersomstandigheden. Dit wijst op de noodzaak van een gecoördineerde aanpak van de uitdagingen die extreme weersomstandigheden met zich meebrengen.

Annemieke Nijhof, een van de gerenommeerde sprekers tijdens het evenement, vertelde dat de verwoestende overstromingen van 2021 Deltares heel erg hebben gemotiveerd om samen met onderzoekers van top-instituten in de Benelux en Duitsland verder te werken aan een beleidsrelevante en toepasbare kennisbasis: "Hiervoor moeten we onze kennis, kunde, inzichten, ervaringen en wetenschappelijke werkwijzen en uitgangspunten beter gaan delen. Het gaat hierbij specifiek om regionale rivieren en stroomgebieden. De gebruikers van onze kennis zijn vooral regionale overheden en regionale belanghebbenden."

De nadruk ligt op een beter begrip van de gevolgen voor grensoverstijgende watersystemen en het samen kunnen zoeken naar innovatieve oplossingen en maatregelen. Dit kan onze samenlevingen weerbaarder maken tegen de gevolgen van extreme overstromingen en droogtes.

De lancering van ons programma op de Benelux Waterdag effende het pad voor meer samenwerking in de regio. Er is verkend welke mogelijkheden er zijn om het beheer en behoud van water te verbeteren. Dit kan een belangrijke impact hebben op de duurzame ontwikkeling van de regio.

Gedurende de dag wisselden academici en stakeholders ideeën uit tijdens workshops met het doel om de belangrijkste onderzoeksvragen te identificen. Onderzoekers van ons programma zullen de komende jaren samen met de overheden en andere belanghebbenden de lijst van onderzoeks-en studieonderwerpen oppakken en uitbreiden. Voorbeelden hiervan zijn:

• Inzicht in crisisbeheersing van overstromingen: neerslag- en hoogwatervoorspelling, alarmering en crisisrespons: hoe verhouden regio's zich tot elkaar en is een uniforme aanpak wenselijk en haalbaar?
• Kwantificering van effecten van sponslandschappen op zowel overstromings- als droogterisico's in regionale stroomgebieden
• Kwetsbaarheid van huishoudens voor overstromingen en het potentiële effect van preventieve maatregelen voor huishoudens

Deze gesprekken zijn een belangrijk basis voor onze kennisagenda, die momenteel verschillende thema's omvat: extreme gevaren, blootstelling, kwetsbaarheid, risico's en adaptatiemaatregelen. Gedurende ons werk zullen we ons richten op kennisontwikkeling op deze thema's om een uitgebreid portfolio van adaptatiestrategieën te ontwikkelen. Hiermee kunnen we de gevolgen van door klimaatverandering veroorzaakte weersextremen in grensoverstijgende kleine en middelgrote stroomgebieden beperken.

Annemieke Nijhof legt uit dat het programma is opgebouwd uit twee samenhangende werkpakketten. Het eerste werkpakket is gericht op het uitvoeren van ‘rapid action team (RAT)’ studies om dringende beleidsvragen in een internationale setting op te pakken. Als het gaat om tijdige voorbereiding van overstromings- en droogtebeheer, moet onderzoek zich ook proberen aan te passen aan de urgentie en snelheid waarmee actie moet worden ondernomen.

Het tweede werkpakket, bekend als 'deep-dive research', maakt het mogelijk om de kennisbasis uit te breiden door middel van meerjarig wetenschappelijk onderzoek dat gezamenlijk wordt uitgevoerd. In plaats van nieuwe instrumenten en maatregelen te ontwikkelen, is het ons doel om bestaande kaders, concepten, modellen en datasets te testen, te verbeteren, uit te breiden en te integreren om de huidige beschikbare kennis op maat te maken voor adaptatiemaatregelen en beleid.

We worden geconfronteerd met de realiteit dat extreme weersomstandigheden sneller veranderen dan verwacht. De gevolgen ervan worden in steeds meer regio's gevoeld. Ondanks de overvloed aan gegevens over klimaatverandering en de gevolgen ervan, vordert de aanpassing aan het klimaat maar langzaam. Om hier iets aan te doen, willen we de gemeenschappelijke kennisbasis over extreme overstromingen en droogtes voor regionale wateren delen en versterken. Dit zou regionale overheden in staat moeten stellen om zich beter voor te bereiden op extreem weer in de Benelux en aangrenzende landen.

De lancering van ons programma in november was het begin van deze gezamenlijke reis. De grote betrokkenheid en inzet tijdens de Benelux Waterdag waren een bewijs van het belang van het versterken van regionale samenwerking en het delen van kennis. Samen kunnen we extreme overstromingen en droogtes het hoofd bieden.